تأثیر میزان خطرپذیری افراد بر بازدارندگی مجازات نسبت به آنها

جامعه برای هیچ یک از کارکردهای خود، از جمله اعمال عدالت کیفری، منابع نامحدود ندارد. منابع این حوزه بسیار محدود است و این امر اقتضا می کند که منابع موجود به نحوی به مصرف برسد که بیشترین کارآمدی را در زمینه تحقق اهداف این نظام داشته باشد. یکی از اهداف و کارکردهای اصلی مجازات، بازدارندگی است و از جمله بحث های موجود پیرامون اثر بازدارنده مجازات، تأثیر متفاوت شدت و قطعیت کیفر، بر کارکرد بازدارنده آن است. برخی از متفکران بر شدت و برخی دیگر بر قطعیت مجازات، به عنوان عامل اصلی بازدارندگی آن، تأکید دارند. گروه سوم نیز قائل به تساوی اثر این دو عامل هستند. نوشتار حاضر نشان می دهد که افراد نگرش های مختلفی نسبت به عامل خطر (ریسک) دارند و این امر باعث می شود که شدت و قطعیت مجازات نیز اثر متفاوتی بر آنها داشته باشد. نسبت به افراد خطرپذیر، قطعیت مجازات مهم تر و دارای اثر بازدارنده قوی تر است. در مقابل، برای افراد خطرگریز، شدت مجازات اثر بازدارنده قوی تری دارد. برای افراد بی تفاوت نسبت به خطر نیز هیچ یک از این دو مؤلفه، کارکرد بازدارنده قوی تری نسبت به دیگری ندارد. بنابراین در تصمیم گیری کلان برای سیاست کیفری، هیچ یک از این دو عامل را نمی توان به طور مطلق بر دیگری برتری داد؛ بلکه باید تحلیل هزینه ـ فایده را مورد توجه قرار داد و با رویکردی مبتنی بر ارزیابی مستمر، منابع را به سویی سوق داد که با صرف کمترین هزینه، بیشترین بازدارندگی ایجاد شود.